Przez Zawrat w Dolinę Pięciu Stawów
Główny szlak przelotowy polskich Tatr Wysokich — krajobrazowo jedna z najwspanialszych wycieczek w Tatrach. Część Szlaku Lenina, wyodrębnionego w r. 1952 z inicjatywy Koła Przewodników PTTK w Zakopanem. Trudności w wejściu na Zawrat umiarkowane. Jesienią niebezpieczne oblodzenia. Z Hali Gąsienicowej do Pięciu Stawów 7,5 km, 4 godz. (13.45 godz.), z Hali do Morskiego Oka 5.30 godz. Zn. niebieskie. Od „Murowańca” (1500 m — d. 70c) na Hali Gąsienicowej 77a 100 m w kierunku zach. do rozdroża. Stąd w lewo przez łożysko Suchej Wody, a następnie wśród górnoreglowych świerczyn i kosodrzewin 10 min. pod grzbiet Małego Kościelca. Na odcinku tym warto zwrócić uwagę na zjawisko *górnej granicy lasu, zachowanej tu w postaci prawie że naturalnej. Od wys. 1470 m las rozpada się na płaty (biogrupy) i szpalery drzew, a strefa górnej granicy rozciąga się do 1505 m, przy czym najwyższe „forpoczty” sięgają aż pod rygiel Czarnego Stawu (świerk, jarząb, sporadycznie limba). 1 km. W kotlinie po lewej głaz pamiątkowy na miejscu śmierci M. Karłowicza (1876-1909), który tu zginął w śnieżnej lawinie. Znak rodła u dołu pomnika był jego ulubionym symbolem. Wygodny chodnik — zbudowany tu przez TT w r. 1901 — trawersuje dalej pod wsch. zboczami Małego Kościelca (1863 m), a następnie skręca w lewo i zakosami wchodzi na wyraźny próg polodowcowy, oddzielający od reszty doliny kocioł Czarnego Stawu, od pn. zamknięty ryglem skalnym, częściowo pokrytym moreną. W prawo odłącza się d. 76 na Kościelec. 1,7 km Czarny Staw Gąsienicowy (1620 m). Od „Murowań- 77b ca“ 35 min. ((,25 min.). Jezioro to — jedno z najpiękniejszych w Tatrach — leży w odległości 9 km od centrum Zakopanego, u stóp wsch. ściany Kościelca (2158 m). Lustro wody ma wymiary 665 x 425 m i powierzchnię 17,79 ha (wg innych obliczeń 17,94 ha). Głębokość maksymalna wynosi 51 m. Malownicza wysepka ma 300 m2. Pod względem pojemności staw zajmuje 5 miejsce w Tatrach (3800000 m3). Woda ma barwę zieloną i przezroczystość rzędu 12 m. Żyjące w niej pstrągi zostały sztucznie wprowadzone (od 1881 r.). Nazwa stawu wiąże się z sinicą Pleurocapsa polonica, masowo występującą do głębokości 1 m i barwiącą złomy ciemnym nalotem (badania K. Starmacha). W r. 1867 górale zbudowali tratwy dla turystów, od ok. 1885 r. nad pn. brzegiem stało prymitywne schronisko (głównie bufet) J. Sieczki z Zakopanego, które w r. 1920 spłonęło. TT zamierzało wystawić własny hotel, przeciwko czemu protest podpisali m. in. S. Żeromski, A. Strug i M. Skłodowska-Curie. W r. 1889 nad Czarnym Stawem H. Sienkiewicz usłyszał przy ognisku od Sabały swą znaną „Sabałową bajkę”. Szlak Lenina skręca na piogu Czarnego Stawu w lewo i okrąża 77c od pn. i wsch. otoczone bujnymi kosówkami brzegi. Ok. 100 m za wielką wantą oddziela się w lewo d. 82 na Granaty. Wspaniale prezentuje się stąd wsch. ściana Kościelca. Przekroczywszy nad pd. zatoką kamienisty potoczek wchodzimy do ponurej kotliny u stóp Granatów, której wsch. bok tworzy gigantyczny stożek piargowy. Szlak wspina się teraz na piarżysto-skaliste bule progu zamykającego od pn. wyżej położony polodowcowy kocioł Zmarzłego Stawu. Próg ma 150 m wysokości, a bule są miejscami wygładzone przez lody, które po nich spływały. Powietrze staje się chłodniejsze, w głębi za nami lśni Czarny Staw, niebawem zakryty krawędzią ściany. W skalnym kociołku wgłębionym w próg odłączają się w lewo (drogowskaz) d. 78, 79 i 81. Po 10 min. stajemy na kamienistym tarasie ponad jeziorkiem drzemiącym w dzikiej, pełnej chłodu kotlinie. 3,3 km Zmarzły Staw Gąsienicowy (1787 m). Od progu Czarnego Stawu 55 min. (j-40 min.), od „Murowańca” 1.30 godz. (|l.05 godz.). Stawek ma wymiary 77 x 50 m, 0,28 ha powierzchni i 3,7 m głębokości; nawet w środku lata bywa pokryty krą lub lodem (stąd nazwa). Przy ścieżce źródełko (ostatnia woda) i sztuczna koleba, urządzona przez TT w r. 1880. Od wsch. opada kamienistymi piętrami piękna Dolinka Kozia (d. 78a). Patrząc stąd na groźne urwiska mówi A. Świętochowski; „Jeżeli bojaźń rodziła religie, dlaczegożby nie miała zrodzić zachwytu?” (1883). Szlak wiedzie dalej skalną wypukłością, a następnie w zakosy po rumowiskach i częściowo zatrawionych piargach (20 min.). W pobliżu wylotu wielkiego Zawratowego Żlebu (zob. niżej) połoga skalisto- -piarżysta grzęda doprowadza pod spiętrzające się ściany Małego Koziego Wierchu (2226 m). Perć, zbudowana tu przez TT w 1. 1894- —95, a przez turystów nazwana Nowym Zawratem, była w swoim czasie poważną próbą sprawności. Wspina się ona na skały systemem półek i rynien. Trudności są umiarkowane, wzrastają jednak przy mokrej skale; ekspozycja miejscami duża — liczne klamry i łańcuchy. W urozmaiconej wspinaczce osiągamy w 35 min. górną część Zawratowego Żlebu. W ścianie naprzeciw widać posążek ufundowany przez ks. W. Gadowskiego (1904). Szlak wchodzi po usypisku na szczerbę przełęczy wciętą między Mały Kozi Wierch (2226 m), a Zawratową Turnię (2245 m). „Ponad doliną wznosił się wał okryty zielenią, porozrywaną smugami żlebów i plamami skał jasnych. Wyżej ciągnął się z zachodu na wschód ogromny gmach góry, szarobłękitny, mieniący się opalowymi tonami, poorany żlebami, posypany piatami śniegu. Nad nim sterczał wierzchołek pochylonej piramidy, wznoszącej się potężnym zrębem z jakichś dolin, których dna nie można było dojrzeć. Krzywań! — mówił Sabała, wskazując ciupagą na fioletową piramidę. — Zaś niżej, ten długi, ka te ogrody ze śniegiem, to Hruby Wirch! — hej!“ Z Zawratu schodzi wygodna ścieżka w Doi. Pięciu Stawów Polskich, obniżająca się trawiastymi stokami Małego Koziego Wierchu (2226 m) ponad Dolinką pod Kołem — największą (1 km2) i najwyżej położoną z bocznych zatok Doi. Pięciu Stawów. Według S. Lencewicza, przed epoką lodową należała ona do systemu Doi. Cichej. Jej dno zajmuje otoczony polami złomów *Zadni Staw pod Kołem, najwyżej położone większe jeziorko Polski (1890 m). Ma on 6,46 ha powierzchni i 31,6 m głębokości. Poniżej widać małe Wole Oko — szósty staw Doi. Pięciu Stawów. Nazwa zapewne od koła, jakie zataczały owce na upłazach wokół stawu. W XIX w. jezioro zw. też Zmarzłym. Szlak schodzi dalej pod urwiskami Kołowej Turni (2105 m), przez której grzędę przewija się niżej (widok na wszystkie stawy), by zbiec zakosami na dno wielkiego rozszerzenia Doi. Pięciu Stawów. Poza Doi. Roztoki widać Tatry Bielskie, pod skałami Kotełnicy błyszczy Czarny Staw, od pn. zamknięty wałem moreny środkowej (1722 m — 12,65 ha, głęb. 50,4 m). Na lewo od szlaku otwiera się kocioł polodowcowy Dolinki Pustej z widocznym wierzchołkiem Zamarłej Turni (2179 m). W okolicy skałki z tablicą Bronikowskiego (1770 m) odchodzi w lewo d. 93, a 200 m dalej — w prawo d. 94. 1 km Wielki Staw Polski (1665 m), jeden z dwu największych w Tatrach (34,14 ha, a wg obliczeń J. Szaflarskiego — 34,35 ha), z wszystkich najdłuższy (998 m) i najgłębszy (79,3 m — trzecie miejsce wśród wszystkich jezior Polski!). Z powodu dużej płasko- denności mieści aż 13 min. m3 wody, co stanowi 1/3 pojemności wszystkich stawów w Tatrach. Na wzgórzu morenowym nad pn.-zach. brzegiem jeziora leży ukryty wśród głazów najstarszy i najpiękniejszy **szałas tatrzański, wzmiankowany już w w. XVII w „spiskach*1 poszukiwaczy skarbów. Jest to prymitywna koleba owczarska, a jedną z jej ścian tworzą wielkie wanty. Obok archaiczna kamienna strąga (zagroda do dojenia owiec). Nowe Solnisko, na wysokości 1718 m, odłącza się w lewo d. 92 na Kozi Wierch, 400m dalej odchodzi w lewo d. 83 na Krzyżne. 7 km wypływ potoku Roztoka, szorującego skalnym łożyskiem wśród pięknych ogładzeń polodowcowych. Szlak wiedzie wśród rosłych kosodrzewin do kamienistej kotliny, w której leży Mały Staw (1668 m, 0,18 ha, gł. 2,1 m). Nad jego brzegiem stały schroniska TT i PTT — zob. d. 90e. Stąd za zn. zielonymi zejść można do wodospadu Wielka Siklawa (10 min., d. 90d). 1 km Przedni Staw (1668 m). Z Zawratu dotąd 1.15 godz. (|2 godz.), od „Murowańca” 4 godz. (t3.45 godz.). Otoczone kosówką i piargami jeziorko ma 7,72 ha powierzchni i 34,6 m głębokości. Nad pn. brzegiem stoi u stóp Niżniej Kopy (ok. 1715 m) stylowe schronisko PTTK (1672 m — d. 90e). W Doi. Roztoki zbiega od niego d. 91. Dalszy ciąg Szlaku Lenina stanowi d. 95.
Najnowsze komentarze