Łomnica Tatrzańska — Matlary — Dolina Białych Stawów

Popularny od lat i atrakcyjny turystycznie szlak, wiodący przez Doi. Kieżmarską — część starej drogi turystycznej z Polski w „Tatry Węgierskie”. Wartości rekreacyjnej dodają wycieczce iglaste lasy oraz towarzyszący ścieżce pienisty potok. 10,5 km, różnica wzniesień 753 m, 3.45-4 godz. (3godz.). Zn. niebieskie. Szlak zaczyna się w Łomnicy Tatrzańskiej (Tatranska Łomnica, 860 m) przy stacji kolejowej. Zn. niebieskie wiodą wzdłuż Drogi Wolności — chodnikiem spacerowym po jej lewej stronie, ciągle nieco ku górze. Widoki na Sławkowski Szczyt i masyw Łomnicy — panorama s 253. (Odcinek ten można przejechać autobusem.) 2 km Matlary (Matliare, 885 m). Z Łomnicy 30 min. 117b (4-25 min.). W lewo odchodzi uliczka do obozowiska turystycznego (300 m). 150 m dalej odgałęzia się od Drogi Wolności druga uliczka. Znaki skręcają w nią obok przyst. ĆSAD (ładny widok na grupę Łomnicy) i prowadzą do lasu. Droga leśna przekracza 2 odnogi potoku Jaszczerzycy, między którymi stoi pomniczek M. Loischa, założyciela Matlar, ufundowany w r. 1910, nowo zbudowany w 1934. Szerokie chodniki wiodą dalej w kierunku ogólnym pn.-zach. — pofalowanym terenem leśnym, nieustannie lekko ku górze. Liczne poprzeczne drogi zmuszają do stałej uwagi na znaki. Obniżywszy się nieco, ścieżka opuszcza się na dno Doi. Kieżmarskiej. 5 km drogowskaz (1058 m): chodnik łączy się z drogą bitą, po przeciwnej stronie oberwisko zw. Biały Brzeg. Od Matlar 1 godz. (4-45 min.), z Łomnicy 1.30 godz. Drogą wędrujemy 1,5 km, przekraczając piękną Białą Wodę Kieżmarską, a następnie mijając polankę z źródłem Zimna Studnia (Salviovy prameń, 1200 m). 6,6 km (1213 m) rozdroże. Z Matlar 1.45 godz. (4-1.20 godz.), z Łomnicy 2.15 godz. . Droga 116c przerzuca się na drugą stronę Białej Wody Kieżmarskiej. Zn. niebieskie wznoszą się nadal na prawo od tego potoku, gorszą już, kamienistą drożyną. Dolina rozszerza się nieco, a jej dno rozpłaszcza. Od pn. wsch. uchodzi lesisty żleb Pokrywnik. Szlak wkracza na zarastającą lasem Kieżmarską Polanę (zw. też Kieżmarskim Koszarem, 1290-1340 m), często wzmiankowaną w dawnych opisach wycieczek w Tatry. Polana leży na terasie morenowej, pod nią zachowała się morenka stadialna wznosząca się 20 m ponad potok. Mieszkańcy Kieżmarku wypasali tu przez lato młode bydło. Jeszcze w latach międzywojennych stało kilka szop i kwitło bujne życie pasterskie, o którym dziś świadczą tylko łany pokrzyw i szczawiu alpejskiego. Z polany dobrze widać górną granicę lasu na urwistych stokach Rakuskiej Czuby. Przy źródle „Studencka Studnia” wypoczywały podobno wycieczki „studentów” z Kieżmarku. Szlak wznosi się dalej ku górze. Sprzed skraju lasu ukazuje się wspaniała *panorama szczytów, zamykających Doi. Kieżmarską od zach. i pd. zach. Z zarośli malin szlak wstępuje w wysokopienny las górnoreglowy, którym podchodzimy ok. 20 minut, przekraczając potoczki— m. in. Potok spod Kopy. W miejscu, gdzie potok przecina stara droga jezdna, wracamy na brzeg pn.-wsch. i kierujemy się ku górze poprowadzoną w zakosy ścieżką (uwaga — nie drogą!). Pokonawszy morenowy stok (widok na górną granicę lasu), szlak wiedzie wzdłuż kipiącego kaskadami Białego Potoku, a potem wznosi się ok. 30 min. wśród muraw i przetkanych jarzębiną kosodrzewin na spiętrzenia morenowe, pokrywające niezbyt wysoki próg Doi. Białych Stawów. Na pd. zach. oko przyciąga wspaniały mur szczytów — jak piszą J. Chmielowski i M. Świerz (1925) — „jeden z najwznioślejszych i najdzikszych krajobrazów Tatr Wysokich”. Dolina Białych Stawów (dolina Bielych plies) stanowi jedno z górnych odgałęzień Doi. Kieżmarskiej. Ma 1,8 km powierzchni i ogranicza od pn. Tatry Wysokie. Tworzy ona nietypowo rozwinięty cyrk polodowcowy, wznoszący się piętrami ku grani Jagnięcy Szczyt — Kozia Turnia (S. Sokołowski, 1948). Na różnych poziomach leży kilkanaście stawków, w większości małych i b. płytkich. Najwyżej położony jest Stawek pod Jagnięcym Szczytem (ok. 1950 m), największą powierzchnię osiąga Wielki Biały Staw (opis niżej). Ok. 1895 obok Białego Stawu założono wytwórnię olejku kosówkowego, która wyniszczyła rozległe połacie kosodrzewiny. Szeroko słyną tutejsze tereny narciarskie (wyciąg). 10,5 km Wielki Biały Staw (Vel’ke Biele pleso, 1612 m). Nad jego pn.-wsch. brzegiem stoi Schronisko Kieżmarskie (Keżmarskd chata, 1615 m). Od Zimnej Studni 1.45 godz., z Łomnicy Tatrzańskiej 3.45-4 godz. (3 godz.), od przystanku Biała Woda (d. 116a) 3 godz. (J.2.15 godz.). Schronisko jest punktem wyjścia wycieczek 109, 110, 112, 115, 120. Ma ono 60 miejsc noclegowych (2 sale zbiorowe, reszta mniejsze pokoje), gospodę z bufetem c. o., ciepłą wodę, teł. 96480. Stacja HS TANAP. Budynkiem zarządza USUZ STO — odbywają się tu obozy sportowe i turyści mogą nocować tylko wtedy, kiedy są wolne miejsca. W zimie czynny jest wyciąg narciarski z Bielskiego Koszaru. Wielki Biały Staw okala morena 7-10 m wysokości. „Brudna kałuża, turzycami porosła”— mówi o nim pogardliwie botanik B. Kotula (1890). Jeziorko ma — wg pomiaru J. Szaflarskiego (1933) —1,056 ha powierzchni, dno przy schronisku jest muliste, u odpływu zasłane kamieniami. Płytkość (1 m) powoduje duże wahania wodostanu i temperatury. Staw rysował w r. 1851 i opisał wierszem B. Z. Stęczyński (1860), który z nim wiąże legendy o zaklętym rubinie. Schronisko Kieżmarskie zbudował w r. 1942 KSTL — przedtem stało w zach. stronie małe schronisko „Votrubova chata”, wzniesione „do celów wojskowych” z inicjatywy działacza KCST, gen. Votruby, w r. 1924 oddane turystom, a w 1932 powiększone. Zburzono je po uruchomieniu nowego.