Tatry Bielskie

Tatry Bielskie (slow. Belanske Tatry) stanowią wyodrębnione pasemko górskie, ustawione poprzecznie do głównej grani Tatr — na jej pn.-wsch. skrzydle. Grzbiet ich ma 15 km długości i rozgałęzia się silnie, ale tylko ku pn., gdzie między niedługie ramiona boczne wrzyna się 13 malowniczych dolin. Pasmo zajmuje obszar 67,5 km2, z czego ok. 6% przypada na formacje skalne, występujące głównie powyżej 1800 m. Tylko 5 wierzchołków przerasta wysokość 2000 m — najwyższymi są Hawrań (2152 m) i Płaczliwa Skala (2142 m). Cała grupa jest dobrze widoczna z polskiej strony, a w naszej literaturze występuje często jako „Hawrań i Murań”. Tatry Bielskie zbudowane są ze skał osadowych — głównie wapieni, margli i dolomitów — należących do tzw. dolnej płaszczowiny reglowej. W krajobrazie najsilniej zaznaczają się jasne wapienie murańskie, które wieńczą szczyty i — jak pisze E. Passendorfer — „płoną purpurą w zachodzącym słońcu na wschodnim krańcu Tatr”. W wapieniach rozwinęły się zjawiska krasowe, powodując m. in. powstanie jaskiń (wspaniałe Jaskinie Bielskie d. 111). Stoki północne ulegały zlodowaceniu: w czasie ostatniego glacjału było tu 7 lodowców, w tym 3 karowe i 4 dolinne (do 2 km długości). Wietrzejące wapienie dają urodzajne gleby, na których rozwija się bujnie roślinność, znacznie bogatsza niż w Tatrach Wysokich (wyodrębniony podokręg geobotaniczny). Ciekawa jest tu też fauna, zwłaszcza owadów i mięczaków. Graniowe partie upodobały sobie kozice, pod jesień łączące się w ogromne kierdele. Nazwę zawdzięczają Tatry Bielskie miasteczku Biała Spiska (Spiśska Bela), do którego już w r. 1310 należała centralna i wschodnia połać tutejszych pastwisk i lasów. Miasteczko to do r. 1769 należało do Polski. Na żyznych halach wypasano do lat 1953-54 ok. 1700 owiec, a w Żlebinie nawet do 1958 r. Z dalekich stron przybywali poszukiwacze zaklętych skarbów, po rośliny lecznicze zachodzili dawni alchemicy i „korzeniarze“,wśród nich autor słynnego zielnika z Czerwonego Klasztoru (ok. 1770 r.). Notują Tatry Bielskie w swych dziennikach wszyscy tatrzańscy botanicy, ze znakomitym G. Wahlenbergiem na czele (1813). Za czasów Ch. Hohenlohego zach. część pasma (po Hawrań) stanowiła rezerwat myśliwski — zachowała się tablica pamiątkowa umieszczona na miejscu, gdzie ten zapalony myśliwy upolował swą tysięczną kozicę (!). W badaniach naukowych Tatr Bielskich duży udział mają uczeni polscy. Podstawową pracę nazewniczą opublikował w 1. 1893-94 S. Eljasz-Radzikowski, studia botaniczne prowadzili m. in. K. Stecki, B. Pawłowski, Z. Radwańska- -Paryska, szczegółową monografię geologiczną pd. zboczy opracował w 1. 1927-33 i wydał w r. 1948 S. Sokołowski. Obecnie Tatry Bielskie są ścisłym rezerwatem przyrody, a naukowcy mają swą placówkę w dawniejszym schronisku „Plesnivec“ pod Skalnymi Wrotami. Podnóża pasma obiega od pn. i wsch. Droga Wolności (d. 100), przy której rozsiadły się ośrodki wczasowe i letniskowe — w Jaworzynie, Podspadach, Ździarze i Kotlinach. Stąd pochodzi znaczna część turystów wędrujących po szlakach. Największym zainteresowaniem cieszą się Jaskinie Bielskie, które w ciągu roku zwiedza ok. 50000 osób. Turystyczne punkty oparcia stanowią schroniska w Doi. Kieżmarskiej, domy wycieczkowe w Ździarze oraz camping w Jaworzynie Spiskiej, w której zatwierdzony w r. 1959 plan perspektywiczny przewiduje budowę dużego centrum turystyki i wypoczynku.

Author: slonecznygrodek72.pl