Dolina Mięguszowiecka

Doi. Mięguszowiecka (Mengusovska dolina) sąsiaduje poprzez grań z kotliną Morskiego Oka i uważana bywa za najpiękniejszą z dolin po pd. stronie Tatr. Opada ona spod grzbietu głównego prosto ku pd. i oddziela od spiskiej części Tatr Wysokich wspaniałą gałąź Krywania. Główny jej ciąg rozwidla się w górze w 2 odnogi: Doi. Hiriczową i Żabią Doi. Mięguszowiecką. W rejonie polany leżą nagromadzenia moren stadialnych, z obu stron doliny ciągną się moreny boczne, z których zach. osiąga 122 m wysokości względnej. Widok jest pełen potęgi. „Tu po raz pierwszy oglądamy w całym majestacie imponujące otoczenie wyżnich pięter doliny, w którym zwarty, krzesany mur skalny Jaworowych Turni i piętrzący się w pobliskim sąsiedztwie kolos Lodowego Wierchu najbardziej rzucają się w oczy” (M. Świerz, 1923). Polana stanowiła dawniej ważne centrum pasterskie. Z 2 skupisk szałasów wędrowały stada w górę doliny głównej oraz w Doi. Czarną Jaworową — pasterze koczowali tam w kolebach kamiennych, a mleko znoszono 3 razy dziennie. Pasał tu owce K. Tetmajera „Dziki Juhas”, który się kochał w Jagusi z Polany pod Muraniem. Jesienią 1907 r. w tutejszym szałasie nocował M. Karłowicz, czyniąc wypady taternickie na szczyty. Zanotował on nazwę polany, która w publikacjach jest zwykle bezimienna. Cały obszar doliny zbudowany jest z granitów, a zewnętrznie ukształtowany przez lodowce. W żłobie glacjalnym wyjątkowo dobrze zachowały się moreny boczne i środkowe, zaś w obrębie górnych odgałęzień— pięknie rozwinięte formy erozyjne: progi dolinne, ogładzone bule, liczne i wyraziście uformowane cyrki. W swym maksymalnym zasięgu lodowiec mięguszowiecki łączył się z młynickim w potężny lodowiec piemoncki (3900 ha powierzchni i 200 m grubości), który wyniósł na przedpole największe w Tatrach spiętrzenie moren — o łącznej powierzchni 20 km2 i objętości 1,7 km8. W Doi. Mięguszowieckiej leży 7 większych stawów, wśród nich największy i najgłębszy w Tatrach Słowackich — Wielki Staw Hińczowy. Obszar doliny od niepamiętnych czasów należał do rodu Mdriśssych z Batyżowiec, potomków komesa Botyza. J. Hołub-Pacewiczowa słyszała od starszych mieszkańców wsi Mięguszowce, że wypasali tu oni kiedyś swoje stada. W różnych miejscach, m. in. w Grani Baszt, prowadzone były prace górnicze, po górnych piętrach doliny błądzili poszukiwacze skarbów. L. Zejszner pisał w r. 1855 o płatach śniegu w Doi. Hińczowej, „pod którymi, lud prawi, że leżą bogate żyły złota”. W 1. 1897-98 Doi. Mięguszowiecką nabył Ch. Hohenlohe, by uzupełnić swój tatrzański rezerwat myśliwski. W r. 1928 wykupił ją rząd czechosłowacki — jako zaczątek przyszłego TANAP. Turyści i uczeni bywali tu od dawna — m. in. w r. 1813 G. Wahlenberg, który notuje kolebę „Nachtstein”, tę samą zapewne, w której w r. 1851 nocował z pasterzami B. Z. Stęczyński. Turystyczne zagospodarowanie zapoczątkowało MKE budową ścieżek i schronisk (od 1879). W 2 poł. XIX w. dolina była licznie odwiedzana przez turystów polskich, przechodzących przez przełęcze Koprową i pod Chłopkiem, później także przez Wagę, Rysy i Żelazne Wrota. Do miłośników tej części Tatr należeli F. H. Nowicki, K. Tetmajer, J. Kasprowicz, tu wiodła — w r. 1896 — trasa ostatniej wycieczki tatrzańskiej A. Asnyka. Obecnie jest Doi. Mięguszowiecka jedną z najliczniej odwiedzanych, a ruch w dolnej jej części — do Stawu Popradzkiego — ma charakter masowy. Liczne wycieczki ciągną latem na Rysy. Większy spokój panuje w Doi. Złomisk, nie posiadającej znakowanego szlaku. Skalne otoczenie doliny obfituje w piękne ściany, na których wspinają się taternicy. Słyną też tutejsze wysokogórskie tereny narciarskie — w Doi. Hińczowej, Doi. Złomisk, na rozległych stokach Tępej, Osterwy i Skrajnej Baszty. Pod Osterwą niewielki wyciąg (200/80m). Pieszo przy dobrych zimowych warunkach dojść można do Hińczowych Stawów lub Żabich Stawów. Punktami wypadowymi w rejon Doi. Mięguszowieckiej są Szczyrbskie Jezioro i schronisko przy Popradzkim Stawie. Charakter awaryjny ma małe Schronisko pod Wagą (d. 158d), nastawione przede wszystkim na obsługę przechodniów. W wylocie Doi. Mięguszowieckiej, na Pośredniej Polanie znajduje się letnie obozowisko TANAP.